Pytanie

Nasza instytucja kultury prowadzi w niewielkim zakresie działalność gospodarczą, głównie w postaci dzierżawy pomieszczeń i wynajmu sali oraz organizowaniu zabaw. Otrzymaliśmy dotację z gminy na 2012 r. (w kwocie 148 000 zł) rażąco niską w porównaniu do roku 2011 (217 000 zł). Jest to dotacja na pokrycie bieżących wydatków (bez jakichkolwiek remontów). Wiemy, że przy tej kwocie dotacji na 2012 r. nie jesteśmy w stanie pokryć wszystkich podstawowych kosztów (np. zakupu węgla). Wystosowaliśmy pismo do gminy z wykazaniem, że nie będziemy w stanie przy tak niskiej dotacji pokryć wszystkich naszych zobowiązań. Gmina prosi o opracowanie i dostarczenie projektu planu finansowego. Co w takiej sytuacji powinniśmy zrobić? Czy w planie finansowym można wykazać przychody niższe od kosztów?

Za dotację podmiotową odpowiada organizator. Ma on obowiązek jej udzielenia i należy traktować to jako realizację zadania własnego gminy. Podstawą gospodarki finansowej instytucji kultury jest plan finansowy ustalony przez dyrektora, z zachowaniem wysokości dotacji organizatora (art. 27 ustawy z 25 października 1992 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej). Zachowanie dotacji przy ustalaniu planu finansowego jasno określa jej rolę, jako czynnika głównego tego planu. Koszty można podnosić ponad ten próg jedynie wtedy, gdy instytucja osiąga dochody własne.

Wyjaśnienie

Jedyne, co instytucja może zrobić dodatkowo w tej sytuacji, to tylko uświadomić organizatorowi konsekwencje braku funduszy na utrzymanie instytucji.

Zadanie własne gminy z zakresu kultury może być realizowane wyłącznie za pomocą instytucji kultury, a nie w innej formie organizacyjno–prawnej.

Brak wystarczającej dotacji organizatora może oznaczać likwidację instytucji kultury.
Rozważania te znajdują potwierdzenie w orzecznictwie sądów. Wyrok WSA (sygnatura akt II SA/Lu 653/11) potwierdza te ustalenia.
Jeżeli likwidacja następuje z braku środków finansowych, to powód ten trzeba szczegółowo i przekonująco uzasadnić (…). Równocześnie nie jest dopuszczalne przeniesienie powrotne działalności kulturalnej do gminy. Powodem likwidacji jednostki nie może być słaba kondycja finansowa gminy — oznacza to, że gmina musi znaleźć pieniądze na utrzymanie instytucji.

Jednak to tylko prawna teoria. Dobrze przygotowane uzasadnienie likwidacji może zawierać w sobie wiele powodów i je kumulować. W praktyce niestety nie można zmusić gminy do zwiększenia przyznawanej na początku roku dotacji podmiotowej.

Jest to odmienna sytuacja niż niewypłacenie części dotacji podmiotowej. Zdarza się bowiem, że pod koniec roku gmina wstrzymuje wypłaty dotacji podmiotowej. Wtedy już nie można podjąć żadnych działań. Wbrew pozorom sytuacja Czytelników jest bardziej komfortowa, ponieważ już na początku roku wiadomo, że środków na utrzymanie instytucji nie wystarczy. W przypadku Czytelników możliwe są dwa scenariusze:

  • fikcja w planie finansowym, czyli zawyżenie planu dochodów własnych — jednak jest to zdecydowanie strategia polegająca na domknięciu planu finansowego na dany moment i dalsze negocjowanie w celu zwiększenia dotacji podmiotowej albo
  • realny plan działań polegający na redukcji kosztów stałych, czyli między innymi zatrudnienia.

Zdecydowanie polecam wariant drugi. Plan finansowy nie może wskazywać przychodów niższych niż koszty. Nie można założyć, że będzie brak pokrycia finansowego na prowadzone działania i wydatki z nimi związane. Jeżeli dyrektor ma pozostać w zgodzie z przepisami, powinien przewidzieć np. redukcję etatów, obliczając finansowanie w ten sposób, żeby starczyło na ewentualne odprawy i okres wypowiedzenia. Nie można zrezygnować np. z zakupu węgla, ponieważ należy dbać o powierzone mienie. Jeżeli już zrezygnowano ze wszystkich kosztów poza kosztami stałymi i nadal brakuje środków, to redukcja może objąć tylko koszty zatrudnienia. W krańcowej sytuacji należy tak rozłożyć finansowanie, żeby wystarczyło na ochronę, utrzymanie nieruchomości instytucji, media i etat dyrektora oraz głównego księgowego, jako osób obligatoryjnych do funkcjonowania instytucji.

Podstawa prawna

Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 207, poz. 1230)