Pytanie

Czy biblioteka publiczna może rozdawać bezpłatnie swój majątek, np. książki należące do zbiorów bibliotecznych?
Czy od wartości darowanych książek biblioteka powinna odprowadzić podatek dochodowy?

Moim zdaniem biblioteka może darować książki, ale pod warunkiem przestrzegania obowiązku realizacji swojej roli określonej przepisami Ustawy z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (dalej: ustawa o bibliotekach). Poza tym powinno odbywać się to zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 29 października 2008 r. w sprawie sposobu ewidencji materiałów bibliotecznych (dalej: rozporządzenie). Natomiast co do opodatkowania, to, moim zdaniem, nie wystąpi tu obowiązek naliczenia podatku dochodowego.

Wyjaśnienie

Biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. Organizują one i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury polskiej oraz światowej. Natomiast do podstawowych zadań bibliotek należy (art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy o bibliotekach):

  • gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i ochrona materiałów bibliotecznych;
  • obsługa użytkowników, przede wszystkim udostępnianie zbiorów oraz prowadzenie działalności informacyjnej, a zwłaszcza informowanie o zbiorach własnych, innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej, a także
  • współdziałanie z archiwami w tym zakresie.

Materiały biblioteczne to głównie dokumenty zawierające utrwalony wyraz myśli ludzkiej, przeznaczone do rozpowszechniania, niezależnie od nośnika fizycznego i sposobu zapisu treści, a zwłaszcza: dokumenty graficzne (piśmiennicze, kartograficzne, ikonograficzne i muzyczne), dźwiękowe, wizualne, audiowizualne i elektroniczne (art. 5 ustawy o bibliotekach).

A zatem, rolą i zadaniem biblioteki jest zapewnienie dostępu do zasobów nauki i kultury polskiej i światowej. Wypełnia zaś ona tę rolę m.in. poprzez udostępnianie zbiorów oraz prowadzenie działalności informacyjnej. Musi to pogodzić z obowiązkiem gromadzenia, opracowania, przechowywania i ochrony materiałów bibliotecznych.

Czy nieodpłatne przekazywanie książek przez bibliotekę może wpisywać się w tak nakreśloną rolę, którą ma spełniać ta instytucja? Moim zdaniem tak, ale biblioteka nie może „pozbywać się” dowolnie wybranych elementów swojego zbioru. Trzeba bowiem pamiętać, że zbiory bibliotek mające wyjątkową wartość i znaczenie dla dziedzictwa narodowego stanowią, w całości lub części, narodowy zasób biblioteczny, który podlega szczególnej ochronie (art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o bibliotekach). Takich zbiorów nie można więc dowolnie przekazywać.

Natomiast biblioteka może uznać, że pewne pozycje przekaże innym podmiotom, zapewniając tym samym dostęp do zasobów nauki i kultury. Wyboru tego dokonuje się w drodze selekcji. Najlepiej, aby dokonała jej powołana przez dyrektora biblioteki komisja.

Przypominam też o konieczności zaewidencjonowania takich ubytków. Szczegółowa i sumaryczna ewidencja ubytków obejmuje bowiem materiały wyłączane ze zbiorów biblioteki. Podstawę ewidencji ubytków stanowią dowody ubytków zaakceptowane przez kierownika biblioteki (art. 16 i 17 rozporządzenia).

Dowodami ubytków są:

  1. protokół ubytków dla materiałów niezwróconych przez czytelników, za które biblioteka otrzymała inne materiały lub zapłatę (wzór protokołu znajduje się w załączniku nr 5 do rozporządzenia);
  2. protokół komisji w sprawie ubytków dla materiałów:
    • niezwróconych przez czytelników, za które biblioteka nie otrzymała innych materiałów,
    • wycofanych ze zbiorów w wyniku selekcji lub nieodnalezionych w trakcie spisu (wzór protokołu stanowi załącznik nr 6 do rozporządzenia).

Jeśli chodzi o opodatkowanie równowartości przekazanych książek, moim zdaniem nie wystąpi tu obowiązek naliczenia podatku. Biblioteka realizuje bowiem swoje cele statutowe, które objęto przedmiotowym zwolnieniem od podatku, tj. działalność kulturalną i edukacyjną. Poza tym, przekazywane pozycje zbiorów są zasadniczo finansowane z dotacji zwolnionych od podatku dochodowego (art. 17 ust. 1 pkt 4 i 47 Ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych).

Warto też wspomnieć o kwestii związanej z VAT. Z art. 7 ust. 2 pkt 2 Ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) wynika, że dostawą towarów jest także przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w tym wszelkie darowizny, jeżeli przysługiwało mu, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Nie dotyczy to m.in. przekazywanych prezentów o małej wartości, jeżeli przekazanie to następuje na cele związane z działalnością gospodarczą podatnika. Przez prezenty o małej wartości rozumie się przekazywane przez podatnika jednej osobie towary (art. 7 ust. 3 i 4 ustawy o VAT):

  • o łącznej wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 100 zł, jeżeli podatnik prowadzi ewidencję pozwalającą na ustalenie tożsamości tych osób (co w przypadku rozdawania książek jest raczej niemożliwe);
  • których przekazania nie ujęto w tej ewidencji, jeżeli jednostkowa cena nabycia towaru (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, jednostkowy koszt wytworzenia, określone w momencie przekazywania towaru, nie przekraczają 10 zł.

Zakładając więc, że w tym przypadku mamy do czynienia z tak rozumianymi prezentami o małej wartości, których celem jest zachęcenie do korzystania z usług świadczonych przez bibliotekę, nieodpłatne przekazanie książek nie podlega opodatkowaniu VAT.

Podstawa prawna

  • Ustawa z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (tekst jedn. Dz.U. z 11 czerwca 2012 r. poz. 642; Dz.U. z 23 lipca 2013 r. poz. 829)
  • Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 29 października 2008 r. w sprawie sposobu ewidencji materiałów bibliotecznych (Dz.U. nr 205, poz. 1238)
  • Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 27 czerwca 2014 r. poz. 851; ost. zm. Dz.U. z 4 maja 2016 r. poz. 615)
  • Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 25 maja 2016 r. poz. 710; ost. zm. Dz.U. z 30 czerwca 2016 r. poz. 960)