• Podnoszenie kwalifikacji z inicjatywy pracownika nie wymaga związku z wykonywaną pracą, w przeciwieństwie do studiów, na które kieruje pracodawca
  • O tym, jakie uprawnienia ma pracownik instytucji kultury i jakie przysługują mu dodatkowe świadczenia decyduje tryb, w jakim podnosi on swoje kwalifikacje
  • Nie trzeba zawierać umowy, by pracownik odpracował koszty, jakie na jego naukę poniósł pracodawca, jeśli pracodawca tego nie wymaga

Obecnie podstawą prawną dla udzielenia pracownikowi świadczeń związanych z dokształcaniem się i podnoszeniem kwalifikacji zawodowych jest wprowadzona ustawą z 20 maja 2010 r. zmiana w ustawie z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej: kp) i w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: updof). Zmiany tych ustaw weszły w życie 16 lipca 2010 r.

Tryb kształcenia

Dzięki tej zmianie w kp pojawiły się nowe artykuły 1031–1036, które regulują podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników. Przepisy przewidują dwa „tryby” podnoszenia tych kwalifikacji:

  • z inicjatywy pracodawcy, który bądź kieruje pracownika na określone formy dokształcania, bądź wyraża zgodę na udział w tych formach — w związku z istniejącym związkiem pomiędzy tematyką kształcenia a obowiązkami zawodowymi tego pracownika (art. 1031–1035 kp);
  • z inicjatywy pracownika, który chce podnieść swoje wykształcenie lub zdobyć umiejętności w dziedzinie niekoniecznie mającej coś wspólnego z jego aktualnym stanowiskiem i zakresem obowiązków (art. 1036 kp).

Pierwszy tryb wynika z art. 1031 kp i uprawnia pracownika do:

  1. urlopu szkoleniowego,
  2. zwolnienia z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania,

z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za czas tego urlopu bądź zwolnienia.

Dopłaty do kosztów kształcenia

Dodatkowo art. 1033 kp daje pracodawcy prawo do przyznania pracownikowi dodatkowych świadczeń. W szczególności mogą to być dopłaty do kosztów:

  • kształcenia,
  • przejazdu,
  • zakupu podręczników,
  • zakwaterowania.

Lista świadczeń dodatkowych dla pracownika jest otwarta.

Kiedy umowa jest potrzebna

Wzajemne zobowiązania stron stosunku pracy w zakresie ułatwienia pracownikowi podnoszenia kwalifi kacji reguluje umowa, jaką pracodawca i pracownik powinni zawrzeć na piśmie. W umowie tej pracownikowi nie mogą zostać przyznane mniej korzystne świadczenia, niż te gwarantowane mu przez kp. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by pracodawca przyznał mu więcej uprawnień, niż to wynika z przepisów ogólnych.

Warto też pamiętać o tym, że jeśli pracodawca nie wymaga od pracownika odpracowania określonego okresu „karencji” po zakończeniu nauki, w czasie którego „zamortyzują” mu się nakłady, jakie poczynił na wykształcenie swojego pracownika, to umowa określająca wzajemne prawa i obowiązki stron nie jest wymagana.

Z uwagi na specyfikę instytucji kultury i ustawę o finansach publicznych do dobrych praktyk zaliczyć należy zawieranie takich umów na piśmie. Tak, aby w razie kontroli wydatków danej instytucji móc udokumentować celowość i zasadność określonego wydatku na kształcenie pracownika.

Opodatkowanie i oskładkowanie świadczeń dla pracownika, gdy dokształca się z inicjatywy pracodawcy

Rodzaj świadczenia: Płatny urlop szkoleniowy

  • Oskładkowanie: Tak
  • Opodatkowanie: Tak

Rodzaj świadczenia: Płatne zwolnienie z części lub całości dnia pracy

  • Oskładkowanie: Tak
  • Opodatkowanie: Tak

Rodzaj świadczenia: Pokryte przez pracodawcę: koszty dojazdu, zakwaterowania i wyżywienia; koszty podręczników i innych materiałów szkoleniowych; opłaty za naukę pobierane przez szkołę/instytucję.

  • Oskładkowanie: Nie
  • Opodatkowanie: Nie

Rodzaj świadczenia: Inne świadczenia dla pracownika

  • Oskładkowanie: Nie
  • Opodatkowanie: Nie

Kształcenie z własnej inicjatywy pracownika

Z kolei drugi tryb podnoszenia kwalifikacji przez pracowników wynika z art. 1036 kp i dotyczy możliwości zawarcia porozumienia pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Inicjatorem dokształcania się jest wówczas wyłącznie pracownik, a tematyka, w jakiej się kształci, może — choć wcale nie musi — wiązać się z jego zawodem i obowiązkami służbowymi. Uprawnienia pracownicze zależą tu od dobrej woli przełożonego, który może przyznać pracownikowi:

  1. zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia,
  2. urlop bezpłatny w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i pracownikiem.

Opodatkowanie i oskładkowanie świadczeń dla pracownika, gdy dokształca się z własnej inicjatywy

Rodzaj świadczenia: Pokryte przez pracodawcę koszty wynikające z porozumienia pomiędzy stronami

  • Oskładkowanie: Tak
  • Opodatkowanie: Tak

O dokształcaniu i podnoszeniu kwalifikacji przez pracowników oraz obowiązkach instytucji kultury jako pracodawcy pisaliśmy już w kwietniowym Poradniku, str. 43. Tam też znajdą Państwo wzór umowy na podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika.

Podstawa prawna

Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 80, poz. 432).