• Pracodawca powinien zapewnić czas na odpoczynek pracownikom
  • Zwłaszcza tym, którzy pracują w niedziele i dni świąteczne
  • Wskazane są również przerwy w trakcie dnia pracy

W każdej dobie pracownik samorządowej instytucji kultury ma prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 132 ustawy z 26 czerwca 1974 r. — Kodeks pracy, dalej: k.p.), z pewnymi wyjątkami, które do pracowników tych instytucji nie mają zastosowania.

Z kolei w każdym tygodniu pracownikowi przysługuje co najmniej 35 godzin nieprzerwanego
odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego (art. 133 § 1 k.p.). Odpoczynek ten powinien przypadać w niedzielę. Niedziela to 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 06:00 rano w tym dniu. Pracodawca (instytucja kultury) może jednak przyjąć w swojej jednostce inną „definicję” niedzieli, np. od godziny 04:00 do 04:00.

Jeżeli w instytucji kultury czy w danej branży praca w niedziele jest dozwolona, dzień odpoczynku może być inny. Praca w niedziele i święta jest dozwolona m.in. w jednostkach prowadzących działalność w zakresie kultury (art. 15111 k.p.). Jeżeli dzień wolny nie może być udzielony w niedzielę, pracownik ma prawo do dnia wolnego w ciągu 6 dni kalendarzowych poprzedzających niedzielę lub po niej następujących. Gdyby i to okazało się niemożliwe, dzień wolny należy się do końca okresu rozliczeniowego.

I dalej — jeśli pracodawca nie może udzielić dnia wolnego w żadnym z tych terminów, pracownikowi należy się dodatek do wynagrodzenia. Dodatek ten to 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę (art. 1511 § 1 pkt 1 k.p.).

Przykład
Biblioteka gminna działa także w niektóre niedziele, gdyż wtedy organizowane są przedstawienia i zabawy dla dzieci. Pracownik, który je prowadzi, z reguły otrzymuje dzień wolny w piątki. W bibliotece przyjęto miesięczny okres rozliczeniowy. W marcu biblioteka nie mogła udzielić pracownikowi dnia wolnego, gdyż zbiegło się kilka ważnych uroczystości gminnych. Wynagrodzenie pracownika określone jest w stałej stawce miesięcznej 3200 zł. Jak policzyć wynagrodzenie za przepracowaną niedzielę?

Po to, by obliczyć stawkę godzinową, wynagrodzenie miesięczne pracownika należy podzielić przez liczbę godzin roboczych w danym miesiącu. Było to np. 176 godzin. Wynagrodzenie za 1 godzinę pracy wynosi więc 18,80 zł. Do „normalnej” zapłaty za każdą godzinę pracy biblioteka doliczyła więc 18,80 zł za każdą godzinę przepracowaną w niedzielę.

Uwaga! Pracownik samorządowej instytucji kultury, który jest stale zatrudniony w systemie zmianowym (np. pracownik biblioteki czy muzeum), ma prawo do dodatku w wysokości 10% godzinowej stawki wynagrodzenia zasadniczego za pracę na drugiej zmianie (§ 14 rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z 23 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzących w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury, dalej: rozporządzenie).

Z kolei pracownikom wykonującym pracę w porze nocnej (np. oświetleniowcom przygotowującym ekspozycje w muzeum) przysługuje dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej. Dodatek ten nie może być niższy od tego, o którym mowa w Kodeksie pracy (§ 13 rozporządzenia). „Kodeksowy” dodatek za pracę w nocy to 20% stawki godzinowej wynikającej z wynagrodzenia minimalnego. W 2011 r. wynagrodzenie minimalne wynosi 1386 zł.

Pracownikiem pracującym w nocy jest ten, w którego rozkładzie pracy co najmniej 3 godziny na dobę przypadają na porę nocną lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną (art. 1517 k.p.). Pora nocna to 8 godzin między godziną 21:00 a 7:00.

I jeszcze jedna norma dotycząca odpoczynku: w przypadku, gdy dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, to pracownik ma prawo do 15-minutowej przerwy w pracy, którą wlicza się do czasu pracy (art. 134 k.p.).
Pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy nie dłuższą niż 60 minut na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych. Przerwy tej nie wlicza się do czasu pracy (art. 141 k.p.). Ustalenie takiej przerwy zależy wyłącznie od woli pracodawcy i nie ma znaczenia czy pracownicy mają ochotę na posiłek lub załatwianie prywatnych spraw. Jeżeli instytucja kultury (jako pracodawca) nie jest objęta układem zbiorowym i nie musi ustalać regulaminu pracy, przerwę powinna wprowadzić w umowie o pracę.

Uwaga! Może tu pojawić się problem, jak rozlicza się urlopy: czy za dzień urlopu przyjąć 8, czy 9 godzin. Godzinna przerwa nie jest wliczana do czasu pracy, a więc pracownik pracuje 8 godzin. Przy udzielaniu urlopu pracodawca odlicza 8 godzin za jeden dzień urlopu, gdyż godzinna przerwa nie jest wliczana do czasu pracy.

Wynika to stąd, że urlop wypoczynkowy udziela się pracownikowi w te dni, które są dla niego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Wymiar urlopu odpowiada dobowemu wymiarowi w danym dniu (art. 1542 k.p.). Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom czasu pracy. Jeżeli więc zgodnie z planem pracownik miał pracować w danym dniu przez 8 godzin, to przy udzielaniu urlopu bierze się pod uwagę 8 godzin, a nie nie 9.

Pracodawca zatrudniający pracownicę, która karmi dziecko piersią powinien wziąć pod uwagę to, że ma ona prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda (niezależnie od 15-minutowej przerwy „śniadaniowej”).

Podstawy prawne

  • Ustawa z 26 czerwca 1974 r. — Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 254, poz. 1700)
  • Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 13,
    poz. 123; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 62, poz. 504)
  • Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 23 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzących w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury (Dz.U. Nr 44, poz. 446; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 196, poz. 1516)