Instytucja kultury, która jest samorządową jednostką organizacyjną i posiada osobowość prawną, jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Mają więc do niej zastosowanie przepisy ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: updop). Oznacza to prawo do zwolnienia od tego podatku, ale tylko w tej części, w jakiej pieniądze przeznaczane są na cele statutowe jednostki.
Jeśli celem statutowym instytucji kultury jest działalność: naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fi zycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego, to instytucja kultury korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego w części przeznaczonej na te cele.
Podobne zwolnienie przewidziane jest też dla dochodów organizacji pożytku publicznego, o których mowa w przepisach o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, którą może być również jednostka kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, ale musi uzyskać status OPP. W tym przypadku preferencja podatkowa także dotyczy tej części dochodów, jaka jest przeznaczona na działalność statutową, z wyłączeniem działalności gospodarczej (art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. c updop).
Organizacją pożytku publicznego może być organizacja pozarządowa, stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego lub podmiot działający na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli m.in.:
Pamiętać należy, że to statut danej instytucji kultury określa podstawowe zasady funkcjonowania organizacji, w tym jej cele działania i sposoby ich realizacji. Innymi słowy mówi o tym, na co instytucja może wydawać pieniądze.
Statut powinien zatem szczegółowo wymieniać wszystkie grupy docelowe, dla których chce ona pracować i obejmować wszystkie rodzaje działań, w ramach których będzie ponosić koszty.
Koszty statutowe są to wydatki ponoszone zgodnie z celami statutowymi organizacji, także koszty działań nieodpłatnych lub odpłatnych pożytku publicznego.
W ramach działań nieodpłatnych instytucja kultury najczęściej realizuje istotne dla jej działalności projekty, i robi to na podstawie zatwierdzonego budżetu. I tak mogą to być np. wydatki poniesione na zorganizowanie wypoczynku letniego dzieci, takie jak wynajem autokaru do ich przewozu, wynajem ośrodka, w którym będzie się odbywał obóz lub kolonia, wyżywienie dzieci, wynagrodzenia wychowawców, zakup apteczki, materiałów plastycznych, sprzętu sportowego i inne tego typu wydatki.
Mogą to być także stypendia wypłacane uzdolnionym dzieciom za dobre wyniki w nauce i np. koszty autora publikacji dotyczącej rynku pracy, razem z kosztami jej druku i dystrybucji.
Z kolei w ramach działań odpłatnych, np. sprzedaży pocztówek namalowanych przez niepełnosprawnych uczestników warsztatów, dom kultury ponosi koszty zakupu papieru, kredek, farb i innych akcesoriów, wynagrodzenia opiekuna oraz koszty administracyjne. Stanowią one koszt tej działalności.
W praktyce mogą to być wszystkie rodzaje kosztów, o ile tylko są związane z daną działalnością. Mogą to być więc zarówno koszty wynikające bezpośrednio z tej działalności, jak i koszty związane pośrednio z funkcjonowaniem danej instytucji kultury.
Uwaga!
Jeśli instytucja kultury poniosła koszty, które nie są uwzględnione w statucie, wówczas nie może skorzystać ze zwolnienia podatkowego i jest obowiązana zapłacić podatek dochodowy od dochodu przeznaczonego na pokrycie tych kosztów.
Przykład
Instytucja kultury ma w statucie zapis o udzielaniu pomocy finansowej i merytorycznej innym organizacjom (osobom prawnym), ale w statucie nie ma ani słowa o udzielaniu pomocy osobom fizycznym. Instytucja udzieliła
pomocy rodzinie wielodzietnej — kupiła wyprawkę szkolną dla dzieci. Czy wydatek ten jest kosztem statutowym? Nie, ponieważ statut jednostki nie przewiduje udzielania pomocy osobom fizycznym. A brak takiego zapisu powoduje, że dochód przeznaczony na ten wydatek powinien być opodatkowany.
W swojej działalności instytucja kultury powinna też zwrócić uwagę na inne wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (art. 15 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 updop).
Ich poniesienie powoduje bowiem obowiązek naliczenia i odprowadzenia do urzędu skarbowego podatku dochodowego według stawki podatkowej w wysokości 19%, i to niezależnie od statutu. Są to m.in.:
Jest to ważne, bo od 1 stycznia 2007 r. za koszty uzyskania przychodów nie są uznawane koszty reprezentacji, zwłaszcza poniesione na usługi gastronomiczne, zakup żywności i napojów, także alkoholowych.
Wydatki związane z promocją, reklamą i reprezentacją od lat wywołują spory między podatnikami a fiskusem. A przyczyną takiej sytuacji jest brak ustawowej definicji pojęć reprezentacji i reklamy.
Warto więc pamiętać, że kosztami uzyskania przychodów nie są wydatki na działania, które nie reklamują instytucji kultury i jej usług czy produktów, ale których celem jest budowa wizerunku instytucji, np. na zakup upominków dla kontrahentów, klientów i partnerów handlowych (chyba że spełniają one głównie funkcje reklamowe, o czym może świadczyć umieszczone na nich logo instytucji kultury).
Podobnie nie są kosztami uzyskania przychodów: wydatki na udział w przyjęciach, spotkaniach, konferencjach organizowanych z okazji świąt, rocznic oraz typowych imprez okolicznościowych; usługi gastronomiczne dla kontrahentów firmy przybyłych na rozmowy, negocjacje, sfinalizowanie transakcji (w przypadku instytucji kultury — np. gości przybyłych na wernisaż czy pokaz przedpremierowy); zakup artykułów spożywczych do biur lub placówek kulturalnych w celach reprezentacyjnych, tj. kawy, herbaty, napojów, słodyczy oraz artykułów dekoracyjnych do biura (np. sekretariatu czy gabinetu dyrektora domu kultury).
Do kosztów podatkowych instytucja kultury nie zaliczy również wydatków związanych z przyjmowaniem i utrzymywaniem delegacji lub kontrahentów krajowych albo zagranicznych oraz koszty uczestnictwa gospodarzy w przyjęciach i imprezach organizowanych dla tych delegacji lub kontrahentów. Za koszt uzyskania przychodu nie są też uznawane wydatki na zakup kartek świątecznych rozsyłane kontrahentom.
Potwierdzeniem tego są interpretacje podatkowe, które stanowią odpowiedź organów podatkowych na pytania instytucji kultury.
Interpretacje izb skarbowych
W odpowiedzi na pytanie instytucji kultury, do której należała organizacja wystaw, wernisaży, koncertów itp., dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu uznał, że poniesione przez nią wydatki na mały poczęstunek, takie jak lampka wina, kawa, ciasto dla zaproszonych gości, artystów lub ewentualnie zaproszenie na kolację, stwierdził, że nie są wydatkami na reprezentację zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Według dyrektora, organizowanie wystaw, wernisaży, koncertów itp. w naszych warunkach kulturowych jest zwyczajowo przyjęte i nie można takiej działalności przypisać cech reprezentacji.
Interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 17 grudnia 2009 r. (nr ILPB3/423-832/09-5/AO)
W odpowiedzi na pytanie stowarzyszenia, które pomaga swoim członkom w utrzymaniu się na rynku, aby sprostać regułom rynkowym i obowiązkom prawnym, jakie obciążają przedsiębiorcę, co wymusza ciągłe podnoszenie kwalifikacji i wiedzy, w czym niezwykle pomocne są spotkania członków stowarzyszenia z jednoczesnym szkoleniem przez wyspecjalizowane podmioty, dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie nie uznał poniesionych wydatków za koszty uzyskania przychodu. I to mimo że zgodnie ze statutem stowarzyszenia wydatki były ponoszone na szkolenia, w tym dojazd, powrót, wyżywienie, noclegi oraz towarzyszące szkoleniu wydarzenia o charakterze motywacyjnym i integracyjnym, takie jak wycieczki, ogniska z grillem i inne o podobnym charakterze. Dyrektor stwierdził, że wydatki na organizację spotkań integracyjno-szkoleniowych dla członków stowarzyszenia lub ich przedstawicieli nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, gdyż nie spełniają one podstawowej przesłanki wynikającej z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, czyli nie mają związku z przychodami.
Interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 23 grudnia 2009 r. (nr IPPB5/423-623/09-2/AM)