• W niektórych samorządowych instytucjach kultury wyłonienie kandydata musi odbyć się poprzez konkurs
  • Minister Kultury może w pewnych okolicznościach odstąpić od konkursu w celu wyłonienia kandydata na dyrektora takiej instytucji
  • Od 1 stycznia 2012 r. obowiązują nowe, precyzyjne przepisy dotyczące wyrażenia zgody ministra na wyłonienie kandydata na dyrektora przez konkurs

Kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury można wyłonić w drodze konkursu (art. 16 ust. 1 ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, dalej: ustawa o działalności kulturalnej).

Przy czym, w niektórych samorządowych instytucjach kultury wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora obligatoryjnie odbywa się w drodze konkursu. Wykaz takich instytucji kultury określił Minister Kultury w rozporządzeniu z 19 października 2004 r. w sprawie ustalenia listy samorządowych instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu, dalej: rozporządzenie.

Oznacza to, że:

  • przepisy dopuszczają wyłonienie dyrektora instytucji kultury w drodze konkursu, czyli konkurs nie jest obowiązkowym trybem wyłaniania dyrektora instytucji kultury,
  • konkurs zasadniczo powinien odbyć się w przypadku powoływania dyrektorów określonych w rozporządzeniu instytucji kultury — w wyjątkowych przypadkach Minister Kultury może zgodzić się na powołanie dyrektora takiej instytucji bez konkursu (ma to miejsce w przypadku złożenia Ministrowi Kultury przez organizatora wniosku o wyrażenie zgody na powołanie dyrektora bez przeprowadzania konkursu).

Nie zmienia to jednak ogólnej zasady, zgodnie z którą dyrektora instytucji kultury z pewnymi wyjątkami powołuje organizator na czas określony po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję.
Odwołanie dyrektora następuje w tym samym trybie (art. 15 ust. 1 ustawy o działalności kulturalnej).

Zasięganie opinii związków zawodowych oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych nie jest konieczne w przypadku wyłonienia kandydata na dyrektora w drodze konkursu (art. 15 ust. 1 ustawy o działalności kulturalnej).

Zgoda ministra na powołanie bez konkursu

Znowelizowane od 1 stycznia 2012 r. przepisy ustawy o działalności kulturalnej precyzują możliwość powołania dyrektorów wyznaczonych w rozporządzeniu instytucji kultury bez konkursu.

Po pierwsze, Minister Kultury może wyrazić zgodę na powołanie na stanowisko dyrektora, bez przeprowadzania konkursu, kandydata wskazanego przez organizatora. W przypadku powoływania tej samej osoby na stanowisko dyrektora na następny okres, organizator zasięga opinii ministra. Z treści przepisu art. 16 ust. 3 ustawy o działalności kulturalnej wynika, że zasięganie opinii Ministra Kultury jest obowiązkowe.
Przed nowelizacją obowiązywała zasada, że minister mógł wyrazić zgodę na powołanie na stanowisko dyrektora, bez przeprowadzenia konkursu, kandydata wskazanego przez organizatora. Przepisy przed nowelizacją nie przewidywały składania przez organizatora wniosku do ministra o powołanie dyrektora bez przeprowadzania konkursu. Po nowelizacji określono procedurę składania i rozpatrywania takiego wniosku przez Ministra Kultury.

Po drugie, nowością jest to, że organizator, występując z wnioskiem do Ministra Kultury o wyrażenie zgody na powołanie dyrektora instytucji kultury bez przeprowadzania konkursu, ma obowiązek uzasadnienia wniosku. We wniosku organizator musi też uwzględnić przyczyny zastosowania takiego trybu oraz podać informacje na temat wykształcenia, kompetencji i doświadczenia zawodowego kandydata na stanowisko dyrektora.

Po trzecie, na rozpatrzenie wniosku organizatora Minister Kultury ma 30 dni od jego wpłynięcia.

Rozpatrując ten wniosek, minister kieruje się specyfiką danej instytucji oraz wykształceniem, kompetencjami i doświadczeniem kandydata na stanowisko jej dyrektora. Minister może uznać np., że kwalifikacje i doświadczenie kandydata będą wystarczającym powodem powołania go na stanowisko dyrektora bez konkursu.

Po czwarte, jeśli minister nie zatwierdzi kandydata organizatora, nie zostanie on powołany na stanowisko dyrektora instytucji.

W takiej sytuacji trzeba będzie pozostać przy normalnym trybie wyłaniania, tj. w drodze konkursu. Osoba nieuznana przez ministra (zgłoszona we wniosku) będzie więc mogła być dyrektorem, jeśli stanie do konkursu i wygra.

Komisja konkursowa

Jeśli jednak już musi dojść do przeprowadzania konkursu, organizator powołuje komisję konkursową w składzie (art. 16 ust. 4 ustawy o działalności kulturalnej):

  • trzech przedstawicieli organizatora,
  • dwóch przedstawicieli Ministra Kultury,
  • dwóch przedstawicieli reprezentatywnych zakładowych organizacji związkowych (art. 24125a Kodeksu pracy), działających w tej instytucji kultury; jeśli w instytucji kultury nie działają zakładowe organizacje związkowe, w miejsce wymienionych osób organizator powołuje do komisji konkursowej dwóch przedstawicieli załogi tej instytucji,
  • dwóch przedstawicieli stowarzyszeń zawodowych lub twórczych właściwych ze względu na zakres działania tej instytucji kultury.

Uczestnik konkursu ma prawo złożyć skargę do sądu administracyjnego na akty i czynności podejmowane w toku konkursu na dyrektora instytucji kultury, tj. np. zarządzenie w przedmiocie ogłoszenia konkursu.
Zwrócił na to uwagę jeden z sądów administracyjnych.

Z orzecznictwa

W jednym z wyroków WSA stwierdził, że o akcie lub czynności w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, dalej: ppsa (chodzi o inne akty niż np. decyzje administracyjne):

„na który może być wniesiona skarga do sądu administracyjnego, można mówić wówczas, gdy akt (czynność) podjęty jest w sprawie indywidualnej, skierowany jest do oznaczonego podmiotu administrowanego, dotyczy uprawnienia lub obowiązku tego podmiotu, a samo uprawnienie lub obowiązek, którego akt (czynność) dotyczy, są określone w przepisie prawa powszechnie obowiązującego.

W toku konkursu na funkcję dyrektora jednostki kultury podejmowane są przez organ administracji publicznej, a także z ich umocowania przez powołane w tym celu komisje konkursowe, akty i czynności dotyczące uprawnień uczestników konkursu wynikających z przepisu prawa, na które może być wniesiona skarga do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 ppsa. Uprawniony do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, a więc uczestnik konkursu, którego uprawnień dotyczy taki akt lub czynność.”

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 18 grudnia 2008 r., sygn. akt II SA/Go 564/08

Podstawy prawne

  • Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 207, poz. 1230)
  • Rozporządzenie Ministra Sztuki z 19 października 2004 r. w sprawie ustalenia listy samorządowych instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu (Dz.U. Nr 242, poz. 2422)