Pytanie

W 2018 r. muzeum zapłaciło wykonawcy koncertu karę umowną w wysokości 2000 zł za niewywiązanie się z postanowień umowy (koncert nie odbył się z powodu trudnych warunków atmosferycznych). Wykonawca wystawił notę księgową, którą muzeum pokryło z własnych środków finansowych.
Jakie są zobowiązania muzeum wobec urzędu skarbowego z tytułu zapłacenia tej kary umownej?

Moim zdaniem w tym przypadku można uznać, że zapłacona kwota jest elementem realizacji celów statutowych. Muzeum zorganizowało koncert, na okoliczność czego zawarto umowę z wykonawcą. W umowie tej określono zapewne m.in. zasady rozliczenia w przypadku, gdy koncert nie dojdzie do skutku. Z uwagi na to, że koncert nie odbył się z powodu trudnych warunków atmosferycznych, trudno by było mówić o tym, że muzeum „zawiniło”, a zapłacona kwota wynika z niedbalstwa.

Wyjaśnienie

Wolne od podatku są dochody podatników, których celem statutowym jest m.in. działalność kulturalna — w części przeznaczonej na te cele (art. 17 ust. 1 pkt 4 Ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, dalej: updop).

Zwolnienie to ma także zastosowanie, jeżeli dochód jest przeznaczony i — bez względu na termin — wydatkowany na cele objęte zwolnieniem od podatku dochodowego, w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służących bezpośrednio realizacji tych celów oraz na opłacenie podatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodów (art. 17 ust. 1b updop).

Z interpretacji podatkowych

[Podstawowym kryterium zastosowania zwolnienia z art. 17 ust. 1 pkt 4 updop jest przeznaczenie przez podatnika osiągniętego przez niego dochodu na ściśle określone cele statutowe objęte zwolnieniem, które] muszą w sposób niebudzący wątpliwości wynikać z postanowień statutu danego podmiotu. [Trzeba też zwrócić uwagę na różnicę między „celami statutowymi”, a „sposobami ich realizacji”]. Określenie „cel statutowy” oznacza cel, który [wyraźnie precyzuje statut podatnika]. Działania faktyczne [podatnika] polegające na realizacji tych celów to sposoby jego osiągnięcia. [Zwolnienie to obejmuje tylko tę część dochodów, którą przeznaczono na cele statutowe objęte zwolnieniem]. [Co ważne,] sposób realizacji celów określonych w statucie jednostki powinien być wskazany w sposób ścisły i niebudzący wątpliwości, by organy podatkowe mogły rozstrzygnąć, czy jest on zgodny z celami preferowanymi przez ustawodawcę. Organy podatkowe nie są bowiem uprawnione do dokonywania wykładni zapisów statutu [uzupełnienia i pokreślenia Autora].

Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 11 lutego 2019 r., sygn. 0111-KDIB1-2.4010.482.2018.1.MM

W omawianym przypadku istotne znaczenie mają wspomniane w pytaniu sposoby realizacji celów statutowych. Organizując koncert, instytucja kultury realizuje w ten sposób swoje cele statutowe — zakładając, że takie działania z niego wynikają. Warunkiem realizacji takiego zadania jest zawarcie umowy z wykonawcami. Umowa taka, jak każda inna, powinna określać prawa i obowiązki stron. A zatem, obok nałożonych obowiązków powinna też zabezpieczać interesy stron. Moim zdaniem w tym przypadku znaczenie ma charakter i źródło powstania konieczności poniesienia danego wydatku. Jeżeli bowiem instytucja kultury poniesie wydatek, który wynika z „normalnej” realizacji umowy, to nie widzę problemu, aby uznać, że jest on związany z realizacją celów statutowych instytucji objętych zwolnieniem.

Jeżeli koncert nie odbył się z powodów nieleżących po stronie organizatora, czyli instytucji kultury, a z powodu złych warunków atmosferycznych, które niełatwo przecież przewidzieć, to trudno doszukiwać się „winy” po stronie instytucji. Wydatek opisany w pytaniu potraktowałbym jako element realizacji umowy zawartej w ramach realizowania celów statutowych objętych zwolnieniem.

Oczywiście fiskus wyłącza ze zwolnienia równowartość kar umownych, ale zwykle są to kary za ujawnione nieprawidłowości powstałe z przyczyn leżących po stronie podatnika, który z tego tytułu ma obowiązek zapłacić karę (patrz m.in. interpretacje indywidualne Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach: z 18 lutego 2016 r., sygn. IBPB-2-2/4510-104/15/MZM, a także z 6 czerwca 2011 r., sygn. IBPBI/2/423-307/11/CzP). Nie dotyczy to omawianej sytuacji.

Zdaję sobie sprawę z tego, że takie stanowisko jest w tym przypadku nieco ryzykowne, ale chcę zwrócić uwagę na konieczność analizowania ponoszonych wydatków. Nie zawsze bowiem prosta kwalifikacja wydatku, np. tylko pod kątem jego określenia (tu: kara umowna), musi — w moim przekonaniu — automatycznie wykluczać dany wydatek ze zwolnienia od podatku z art. 17 ust. 1 pkt 4 updop. Oczywiście, może się okazać, że organy podatkowe w wielu przypadkach zaprezentują bardziej fiskalne stanowisko, ale warto spróbować zaprezentować ze swojej strony argumenty inne niż fiskusa, a najlepiej pozyskać indywidualną interpretację podatkową w tym zakresie. W zawieranych w przyszłości umowach z wykonawcami koncertów warto też wynegocjować postanowienie, które zwolni instytucję z kary umownej, jeśli koncert nie odbędzie się z powodu niekorzystnych warunków pogodowych (tzw. siła wyższa).

Podstawa prawna

Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 30 maja 2018 r. poz. 1036; ost. zm. Dz.U. z 21 marca 2019 r. poz. 534)