Pytanie

Pytanie dotyczy zaplanowania i rozliczenia czasu pracy instruktora zatrudnionego w domu kultury w pełnym wymiarze czasu pracy w podstawowym systemie czasu pracy.
Dom kultury ma 3-miesięczny okres rozliczeniowy czasu pracy. Za nadgodziny pracownikom przysługuje na ich wniosek czas wolny w tym samym wymiarze. Tydzień pracy instruktora wygląda następująco:

  • w poniedziałki, środy i piątki pracuje w godzinach 07:00–15:00;
  • we wtorki i w czwartki pracuje w godzinach 12:00–20:00.

Czy realizacja czasu pracy instruktora jest prawidłowa? Czy, planując czas pracy instruktora, należy przestrzegać dobowej normy czasu pracy, czy wystarczy 11 godzin dobowego odpoczynku? Jak prawidłowo zaplanować czas pracy dla instruktora, żeby nie występowały nadgodziny?
W okresie letnim dom kultury organizuje imprezy plenerowe. Czy na czas tych imprez można zaplanować dla instruktora 12 godzin pracy mimo pracy w systemie podstawowym? Czy, układając harmonogram czasu pracy, trzeba kierować się art. 132 Ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej: kp), jak również dobową normą czasu pracy?

Przedstawiony w pytaniu rozkład czasu pracy instruktora w obecnym stanie prawnym jest poprawny. Jednak zwracam uwagę, że do 22 sierpnia 2013 r. nie było możliwości zatrudnienia instruktora w opisanych godzinach ze względu na naruszenie tzw. doby pracowniczej, czyli miało miejsce rozpoczęcie pracy dwa razy w tej samej dobie, np. o 12:00 we wtorek i o 07:00 w środę.

Wyjaśnienie

23 sierpnia 2013 r. wszedł bowiem w życie art. 1401 kp, który dotyczy tzw. elastycznego czasu pracy. Na jego podstawie rozkład czasu pracy pracownika może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie rozkładem czasu pracy są dla pracownika dniami pracy. Wówczas ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Jednak zawsze trzeba pamiętać o zasadach określonych w art. 132 i 133 kp, a więc pracownik musi mieć zagwarantowane 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie oraz 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu.

Systemy i rozkłady czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy (art. 150 § 1 kp). Trzeba też pamiętać o zastrzeżeniach wynikających z art. 150 § 2–5 oraz art. 139 § 3 i 4 kp.

Zwracam uwagę, że art. 150 § 1 kp dotyczy systemów czasu pracy obowiązujących w zakładzie pracy. Natomiast o indywidualnej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika pisemnie w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę (art. 129 § 3 kp). Bardzo często te informacje zawarte są w samej umowie o pracę. Wówczas zmiana dobowej normy czasu pracy, np. z 8 na 12 godzin, wymaga zmiany umowy o pracę albo za porozumieniem stron albo w trybie wypowiedzenia warunków pracy (art. 42 §1 kp), jeśli pracownik nie zgadza się na ustalenie wobec niego nowej dobowej normy czasu pracy.

Proszę zwrócić uwagę, że w przypadku imprezy plenerowej, o której mowa w pytaniu, nie można wyznaczyć instruktorowi 12–godzinnej normy czasu pracy. Wynika to z tego, że jest on zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy. W takim przypadku praca ponad 8 godzin na dobę stanowić będzie pracę w godzinach nadliczbowych.

Należy przy tym pamiętać, że praca w godzinach nadliczbowych nie może stanowić zaplanowanego elementu organizacji czasu pracy (art. 151 § 1 kp), a impreza plenerowa jest przedsięwzięciem zaplanowanym. W związku z tym dyrektor instytucji powinien tak ustalić pracownikom indywidualne rozkłady czasu pracy, aby zapewnić obsługę imprezy bez konieczności pracy w godzinach nadliczbowych.

Innym rozwiązaniem jest objęcie pracownika równoważnym systemem czasu pracy. Wówczas istnieje możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin w zamian za dni wolne od pracy. Zawsze jednak trzeba pamiętać o obowiązkowym odpoczynku dobowym i tygodniowym.
Zmiana systemu czasu pracy może być wprowadzona na określony czas. Oznacza to, że instruktor może pracować w podstawowym systemie czasu pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy określonym w pytaniu.

Jednak w związku z przygotowaniami do imprez plenerowych przez dwa miesiące wakacji strony umowy o pracę mogą zgodzić się na zastosowanie w tym okresie dla pracownika równoważnego czasu pracy.

W takim przypadku konieczny jest aneks do umowy o pracę. Dyrektor domu kultury ustali dla instruktora indywidualny rozkład czasu pracy na ten czas (art. 129 § 3 kp). Po wakacjach instruktor powróci do podstawowego systemu czasu pracy w wymiarze normy dobowej 8 godzin.

Podstawa prawna

Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 8 sierpnia 2013 r. poz. 896)