Pytanie

W 1990 r. utworzono centrum kultury i wyposażono je na podstawie umowy użyczenia w mienie, m.in. w budynki wiejskich domów kultury wraz z przyległymi działkami. Obecnie gmina chce zmienić umowy użyczenia i odłączyć (zabrać) część przyległych działek.
W jakim trybie i na jakiej podstawie prawnej może tego dokonać? Czy wystarczy zmiana umowy użyczenia?

Moim zdaniem w tym przypadku wystarczy zmiana (wypowiedzenie) umowy użyczenia, której należy dokonać na zasadach określonych w Ustawie z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: kc).

Wyjaśnienie

Państwowa osoba prawna oraz państwowa jednostka organizacyjna są wyposażane, z dniem ich utworzenia, w nieruchomości niezbędne do ich działalności odpowiednio przez ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, organ założycielski lub przez organ nadzorujący (art. 51 ust. 1 Ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, dalej: ustawa o gospodarce nieruchomościami).

Wyposażenie polega na przeniesieniu na rzecz państwowej osoby prawnej własności nieruchomości albo oddaniu jej nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, w tym użytkowanie nieodpłatne, użyczenie lub na oddaniu państwowej jednostce organizacyjnej nieruchomości w trwały zarząd. Przeniesienie własności nieruchomości następuje nieodpłatnie oraz nie pobiera się pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego.

Co ważne, przy tworzeniu lub powoływaniu samorządowych osób prawnych lub samorządowych jednostek organizacyjnych stosuje się przepisy dotyczące podmiotów państwowych, czyli art. 51 i art. 53–55 ustawy o gospodarce nieruchomościami, z tym że na wyposażenie tych osób lub jednostek organ wykonawczy gminy, powiatu lub województwa przeznacza nieruchomości odpowiednio z gminnego, powiatowego lub wojewódzkiego zasobu nieruchomości (art. 56 ustawy o gospodarce nieruchomościami).

Przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami nie rozwiązują problemu opisanego w pytaniu. Skoro więc wyposażenie państwowej (samorządowej) osoby prawnej, czyli także instytucji kultury, polega m.in. na oddaniu nieruchomości w użyczenie, to zastosowanie powinny znaleźć odpowiednie przepisy Ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: kc). Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (art. 710 kc).

Jeżeli umowę użyczenia zawarto na czas nieoznaczony, użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić (art. 715 kc). Przepis ten nie odnosi się jednak do sytuacji opisanej w pytaniu, ponieważ w tym przypadku zastosowanie znajdą zasady dotyczące wypowiedzenia umowy.

W związku z tym, zgodnie z art. 3651 kc, zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu.

Podstawa prawna

  • Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 21 października 2021 r. poz. 1899)
  • Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 8 października 2020 r. poz. 1740; ost. zm. Dz.U. z 18 sierpnia 2021 r. poz. 1509)