Pytanie

Pytanie dotyczy nieodpłatnych usług wykonywanych przez inne podmioty na rzecz instytucji kultury, np. bezpłatne wypożyczenie barierek ochronnych na imprezę. Czy takie usługi wycenia się według cen rynkowych i rejestruje w księgach rachunkowych i na jakich kontach? Czy od wartości tych usług należy odprowadzić podatek dochodowy i jakie wartości zaksięgować na kontach pozabilansowych? A jak potraktować bezpłatnie otrzymane materiały, np. dekoracje sceniczne lub rzeczowe składniki majątku o niskiej wartości, których instytucja nie zalicza do na środków trwałych?

Wartość nieodpłatnego świadczenia, w tym przypadku usługi, powiększa wysokość przychodów instytucji kultury do opodatkowania, ale nie podlega ewidencji w księgach rachunkowych. Natomiast bezpłatnie otrzymane materiały oraz niskocenne środki trwałe trzeba wycenić i wprowadzić do ksiąg rachunkowych.

Wyjaśnienie

Otrzymując nieodpłatną usługę, instytucja kultury niewątpliwie uzyskuje z tego tytułu korzyść. Jednak dla celów bilansowych nie powstaje przychód, więc nie ma możliwości ujęcia go w księgach rachunkowych. Z definicji przychodów wynika bowiem, że przychody i zyski to uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt 30 Ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, dalej: ustawa o rachunkowości).

Nie ma jednak przeszkód, aby wykorzystać konta pozabilansowe. W ewidencji pozabilansowej ujmuje się zdarzenia, które nie są operacjami gospodarczymi i nie wpływają na zmianę stanu aktywów, pasywów i wyników działalności, ale z uwagi na określone potrzeby (np. sprawozdawcze, kontrolne czy choćby podatkowe) wymagają odnotowania.

Warto zwrócić uwagę, że dla celów podatkowych przychodem jest m.in. wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń (art. 12 ust. 1 pkt 2 Ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, dalej: updop). Wartość takiej usługi, która wchodzi w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia, ustala się według cen stosowanych wobec innych odbiorców (art. 12 ust. 6 updop). Proszę pamiętać, że dla instytucji kultury wolne od podatku są dochody z działalności kulturalnej określonej w jej statucie (art. 17 ust. 1 pkt 4 updop).

Wartość nieodpłatnych świadczeń instytucja kultury musi wykazać w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego, rozliczając pozycje różniące podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od wyniku finansowego brutto.

Właśnie dlatego warto ujmować przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń w ewidencji pozabilansowej. O tym, czy nieodpłatne usługi ujmować na kontach pozabilansowych oraz w jaki sposób, decyduje sama instytucja kultury. Żadne przepisy nie regulują formy prowadzenia ewidencji pozabilansowej. Można np. stworzyć konto pozabilansowe 940 „Nieodpłatnie otrzymane świadczenia”.

Natomiast nieodpłatnie otrzymane materiały oraz środki trwałe o niskiej wartości trzeba wycenić według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy (art. 28 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości). Jeśli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów przyjętego nieodpłatnie, to wycenia się go według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu (art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości).

W sytuacji, gdy instytucja kultury nie ma możliwości ustalenia ceny sprzedaży netto, należy wówczas w inny sposób określić jego wartość godziwą (art. 28 ust. 5 ustawy o rachunkowości). Przy czym za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za którą instytucja mogłaby dany składnik aktywów wymienić, a zobowiązanie byłoby uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

Nieodpłatnie przyjęcie materiałów można wprowadzić do ksiąg zapisem:

  • Wn 401 „Zużycie materiałów i energii”,
  • Ma 760 „Pozostałe przychody operacyjne”.

Proszę pamiętać, że do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną instytucji kultury, a w szczególności przychody związane z nieodpłatnym otrzymaniem aktywów (art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h ustawy o rachunkowości).

Podstawa prawna

  • Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 11 marca 2013 r. poz. 330; ost. zm. Dz.U. z 5 września 2014 r. poz. 1100)
  • Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 27 czerwca 2014 r. poz. 851; ost. zm. Dz.U. z 24 października 2014 r. poz. 1457)