Pytanie

Teatr zawiera umowy o dzieło na realizację zadań związanych z opracowaniem spektaklu premierowego (opracowanie scenariusza, inscenizacji, reżyserii, zaprojektowanie scenografii i kostiumów, nadzór autorski nad wytworzeniem całości zaprojektowanych środków inscenizacji, ich montażem, oświetleniem i doprowadzeniem przedstawienia do właściwego kształtu plastycznego). Wykonawca oświadcza, że przysługuje mu do dzieła wyłączne i nieograniczone autorskie prawo materialne i niematerialne oraz że wykonane dzieło będzie spełniać wymogi utworu w rozumieniu prawa autorskiego.
Zgodnie z umową teatr przejmuje całość praw autorskich do scenografii, kostiumów zakresie realizacji i eksploatacji w swoim repertuarze. Czy trzeba wnosić opłaty na rzecz ZAiKS, jeśli prawa autorskie są przekazane na rzecz teatru?

Jeżeli w zawartej pomiędzy teatrem a autorem umowie o dzieło znalazł się zapis o przeniesieniu na teatr autorskich praw majątkowych (prawa niemajątkowe nigdy nie mogą być przenoszone) wraz z określonymi polami eksploatacji, to nie ma potrzeby uiszczania jakichkolwiek opłat na rzecz Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS).

Wyjaśnienie

Należy wyjaśnić, że Stowarzyszenie Autorów ZAiKS jest polską organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi twórców. Zostało powołane do życia przez samych twórców jako organizacja ich zrzeszająca i reprezentująca ich twórcze interesy.

ZAiKS chroni więc zbiorowe prawa twórców danych utworów, zaś płacone na rzecz tej organizacji tantiemy dotyczą rozpowszechniania cudzych utworów.

Stowarzyszenie chroni prawa autorskie w wielu aspektach. Przede wszystkim ma prawo do zbiorowego zarządzania prawami autorskimi:


  • do szeregu utworów, o których mowa w art. 1 ust. 2 Ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: prawo autorskie), w tym do utworów słownych, muzycznych, słowno-muzycznych, choreograficznych itd.,
  • na wielu polach eksploatacji, o których mowa w art. 50 prawa autorskiego, takich jak utrwalanie, zwielokrotnianie, wprowadzanie do obrotu, wprowadzanie do pamięci komputera, publiczne wykonanie, publiczne odtwarzanie, wyświetlanie, wystawianie, reemisja, publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

Warunkiem uiszczania opłat na rzecz ZAiKS-u jest jednak z reguły zarejestrowanie (członkostwo) danego twórcy w tym stowarzyszeniu, a ponadto przysługiwanie temu autorowi materialnych praw autorskich do konkretnego utworu.

Skoro więc twórca wykonanych na rzecz teatru dzieł o różnym charakterze przeniósł na teatr autorskie prawa majątkowe, to teatr jako właściciel tych praw nie ma obowiązku uiszczania żadnych opłat.

Wynika to z tego, to właśnie teatr jest teraz wyłącznym podmiotem wszystkich uprawnień. Kwestie dotyczące ewentualnej odpłatności za materialne prawa autorskie powinna regulować konkretna umowa o dzieło zawarta pomiędzy teatrem a twórcą, przewidując np. bezpłatne przeniesienie praw autorskich lub też przeniesienie tych praw za wynagrodzeniem wchodzącym w skład ceny, jaką teatr zapłacił za wykonanie danego dzieła.

Natomiast teatr powinien uiszczać opłaty na rzecz ZAiKS-u w przypadku publicznego wykorzystania cudzych utworów, do których nie posiada autorskich praw majątkowych, np. wtedy, gdy wykorzystuje w spektaklu cudzy utwór muzyczny.

W takim przypadku potrzebna jest:

  • zgoda autorów, których twórczość teatr chce wykorzystywać, oraz
  • zapłacenie twórcom stosownego wynagrodzenia (tzw. tantiem autorskich).

Zatem dopiero po podpisaniu umowy licencyjnej za pośrednictwem ZAiKS-u, który w imieniu autorów zezwala na korzystanie z chronionego repertuaru, należałoby odprowadzić stosowne opłaty.

Podstawa prawna

Ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 152, poz. 1016)