Pytanie

Muzeum zatrudnia na umowę o pracę archeologa. W ramach jego zakresu obowiązków wchodzą takie czynności, jak: przygotowywanie dokumentacji badań archeologicznych oraz prowadzenie tych badań. Dodatkowo ze środków pozyskanych na konkretne zadania archeolog wykonuje także inne prace w ramach umowy o dzieło z 50% kosztami uzyskania przychodu z tytułu przeniesienia praw autorskich, np. redakcję naukową publikacji książkowej z korektą językową wyników badań archeologicznych.
Czy wynagrodzenia z umów o dzieło z przeniesieniem praw autorskich zawarte z własnym pracownikiem są zwolnione z obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz na Fundusz Pracy?

Umowy o dzieło zawarte z pracownikiem nie są zwolnione z obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne. W takiej sytuacji wykonawca dzieła traktowany jest jak pracownik, co powoduje, że oprócz składek emerytalno-rentowych, podlega również składkom na ubezpieczenie zdrowotne oraz składkom na FP.

Wyjaśnienie

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że zawarcie umowy o dzieło z własnym pracownikiem jest możliwe pod warunkiem, że przedmiot umowy o dzieło różni się od zakresu obowiązków przewidzianych umową o pracę. Z pytania wynika, że spełniono ten warunek, w związku z czym taka umowa jest możliwa.

Koszty uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych lub rozporządzania przez nich tymi prawami wynoszą 50% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód (art. 22 ust. 9 pkt 3 Ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej: updof). Ograniczenia w zakresie stosowania tych kosztów określają przepisy art. 22 ust. 9a i 9b updof.

Jeśli chodzi o składki ZUS, to ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obowiązkowo podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski są pracownikami (art. 6 ust. 1 pkt 1 Ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej: ustawa systemowa).

Za pracowników uważa się:

  • osoby pozostające w stosunku pracy,
  • a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a ustawy systemowej).

Z orzecznictwa

Norma art. 8 ust. 2a [ustawy systemowej] wykreowała nie tylko szerokie pojęcie „pracownika”, ale także szeroką definicję pracowniczego tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, łącząc obowiązek podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom jako pracownika z aktywnością pracownika w ramach stosunku pracy oraz dodatkowo w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej przez pracownika z pracodawcą lub z osobą trzecią, ale wykonywaną na rzecz pracodawcy. Tym samym, umowy cywilnoprawne wymienione w powołanej regulacji nie stanowią samodzielnych tytułów obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu pracownika. Podmioty zobowiązane do opłacania składek na ubezpieczenia zdrowotne powinny bez uprzedniego wezwania i bez potrzeby wydawania decyzji, opłacać i rozliczać składki na to ubezpieczenie za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminie przewidzianym dla składek na ubezpieczenia społeczne [uzupełnienie i podkreślenie Autora].

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 lutego 2019 r., sygn. akt III AUa 1757/18

Objęcie definicją pracownika dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadają przepisy Kodeksu pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców, wykonawców dzieła), oznacza jednoczesne rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie [podkreślenie Autora].

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 28 listopada 2018 r., sygn. akt III AUa 1003/17

Skoro w razie zawarcia umowy o dzieło z własnym pracownikiem, czyli osobą zatrudnianą na podstawie umowy o pracę, wykonawcę dzieła traktuje się jak pracownika, to — oprócz składek emerytalno-rentowych — podlega on także składkom na ubezpieczenie zdrowotne oraz składkom na FP.

Jednak z tytułu umowy o dzieło zawartej z własnym pracownikiem nie dokonuje się dodatkowego zgłoszenia do ZUS z tego tytułu. Rozliczenia podatku dochodowego i składek od takiej umowy o dzieło dokonuje się „w ramach” stosunku pracy.

Na marginesie warto dodać, że obowiązki w zakresie ubezpieczeń społecznych, zdrowotnego oraz składek na FP nie wystąpią np. w przypadku, gdy pracodawca zawrze umowę o dzieło z własnym pracownikiem, który jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiot pokrywa się z przedmiotem umowy o dzieło. Wówczas przychód z tytułu umowy o dzieło traktuje się jako przychód z działalności gospodarczej.

Podobnie będzie w razie zawarcia umowy o dzieło z własnym pracownikiem, ale przebywającym na urlopie bezpłatnym. Podczas urlopu bezpłatnego umowa o pracę nadal trwa, ale jego stosunek pracy jest zawieszony. W takim przypadku umowy o dzieło realizowanej w trakcie urlopu bezpłatnego nie traktuje się jak umowy zawartej z własnym pracownikiem.

Kolejny przypadek, w którym w razie zawarcia umowy o dzieło z własnym pracownikiem nie podlega on z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu, to sytuacja, w której wykonawcą dzieła jest pracownik przebywający na urlopie wychowawczym lub pobierający zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 6 ust. 1 pkt 19 oraz art. 9 ust. 6 ustawy systemowej).

W takim przypadku są to odrębne od stosunku pracy tytuły do ubezpieczeń, co wyklucza zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

Z pytania nie wynika jednak, że chodzi o takie sytuacje.

Podstawa prawna

  • Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 25 lipca 2019 r. poz. 1387; ost. zm. Dz.U. z 17 października 2019 r. poz. 1978)
  • Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 18 lutego 2019 r. poz. 300; ost. zm. Dz.U. z 23 sierpnia 2019 r. poz. 1590)