Pytanie

Czy samorządowa instytucja kultury może wspomagać działalność charytatywną, użyczając nieodpłatnie salę widowiskową i sprzęt oraz udostępniając czas pracowników obsługi? Czynności związane z obsługą pracownicy będą wykonywać w ramach umowy o pracę.

Instytucja kultury może wspierać różnego rodzaju działania, w tym również działalność charytatywną, tylko w ramach realizowania celów zawartych w swoim statucie. Poza tym, wszelkie wydatki z tym związane musi uwzględniać plan finansowy instytucji kultury.

Wyjaśnienie

Podstawą działania instytucji kultury jest statut nadany przez organizatora, który określa m.in. zakres jej działalności (art. 13 ust. 2 pkt 2 Ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, dalej: ustawa o działalności kulturalnej).

Działalność kulturalna w rozumieniu ustawy o działalności kulturalnej polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury. Jest więc głównym i zasadniczym celem statutowym instytucji kultury niezależnie od formy jej prowadzenia. Tak rozumiana działalność kulturalna nie jest działalnością gospodarczą. Jednak w zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy o działalności kulturalnej oraz o działalności pożytku publicznego pomocniczo stosuje się przepisy o prowadzeniu działalności gospodarczej (art. 3 ustawy o działalności kulturalnej).

Rozróżnienie między działalnością kulturalną a gospodarczą jest o tyle istotne, że w praktyce działalność mająca związek z kulturą może być w istocie działalnością gospodarczą. Zwrócił na to uwagę jeden z sądów.

Z orzecznictwa

Prowadzenie działalności związanej z kulturą nie jest tożsame z prowadzeniem działalności kulturalnej [podkreślenie autora].
Inaczej mówiąc, jakkolwiek jedną z dopuszczalnych form organizacyjnych prowadzenia działalności kulturalnej jest kino, to jednak nie wyklucza to prowadzenia w tej samej formie także działalności gospodarczej. Fakt, że działalność ta w jednym z jej aspektów wiąże się z kulturą, nie pozbawia jej cech działalności gospodarczej.

Wyrok WSA w Gdańsku z 12 grudnia 2012 r., sygn. akt I SA/Gd 1039/12

Prowadzona działalność jest działalnością gospodarczą, jeśli przejawia trzy cechy: ma zarobkowy charakter, jest ciągła i zorganizowana.

Instytucja kultury może prowadzić też inną działalność niż kulturalna. Jednak w takim przypadku statut musi zawierać postanowienia dotyczące prowadzenia takiej działalności (art. 13 ust. 2 pkt 6 ustawy o działalności kulturalnej).
Brak takich zapisów w statucie uniemożliwia prowadzenie działalności dodatkowej. Poza tym, trzeba pamiętać, że działalność kulturalna musi być głównym, zasadniczym i podstawowym celem statutowym instytucji kultury.

Z orzecznictwa

Statut instytucji kultury, a zatem i teatru, powinien zawierać postanowienia dotyczące prowadzenia działalności innej niż kulturalna, jeżeli instytucja ta zamierza działalność taką prowadzić, ponieważ jest to obligatoryjny element statutu [podkreślenie autora].
Nie można uznać, że statut może nie zawierać żadnego uregulowania w zakresie postanowień dotyczących prowadzenia działalności innej niż kulturalna, jeżeli taką działalność zamierza prowadzić, a co do sposobu jej prowadzenia może odsyłać do ogólnych zasad określonych odrębnymi przepisami.

Wyrok WSA we Wrocławiu z 30 stycznia 2013 r., sygn. akt IV SA/Wr 673/12

Inaczej jest w przypadku bibliotek, które mogą prowadzić działalność inną niż kulturalna tylko w zakresie przewidzianym w art. 14 Ustawy z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach. Mogą one pobierać jedynie opłaty:

  • za usługi informacyjne, bibliograficzne, reprograficzne oraz wypożyczenia międzybiblioteczne,
  • za wypożyczenia materiałów audiowizualnych,
  • w formie kaucji za wypożyczone materiały biblioteczne,
  • za niezwrócenie w terminie wypożyczonych materiałów bibliotecznych,
  • za uszkodzenie, zniszczenie lub niezwrócenie materiałów bibliotecznych.

Biblioteki nie mogą więc prowadzić innej działalności niż w tym zakresie (patrz: wyrok WSA we Wrocławiu z 9 kwietnia 2008 r., sygn. akt III SA/Wr 114/08).

Oczywiście, wszelkie działania podejmowane przez instytucję kultury, które mają związek z jej gospodarką finansową, poza umocowaniem w statucie muszą być zgodne z jej planem finansowym.

Podstawa prawna

  • Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn. Dz.U. z 16 kwietnia 2012 r. poz. 406; ost. zm. Dz.U. z 1 kwietnia 2014 r. poz. 423)
  • Ustawa z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (tekst jedn. Dz.U. z 11 czerwca 2012 r. poz. 642; ost. zm. Dz.U. z 23 lipca 2013 r. poz. 829)