Czy w bibliotece można stosować 6-miesięczny okres rozliczeniowy czasu pracy?
Tak, w każdej instytucji kultury, także w bibliotece, można stosować 6-miesięczny okres rozliczeniowy. Maksymalny czas, na jaki można wydłużyć okres rozliczeniowy, wynosi 12 miesięcy.
Ogólna zasada jest taka, że w podstawowym systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 129 § 1 Ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej: kp), a więc przy pracy na pełnym etacie przez 8 godzin na dobę, okres rozliczeniowy pracownika może wynosić maksymalnie 4 miesiące. W systemie równoważnym, gdzie dobowy wymiar czasu pracy można przedłużyć do 12 godzin, okres rozliczeniowy nie może przekraczać 1 miesiąca (art. 135 § 1 kp).
Od tych zasad dopuszczalne są jednak wyjątki. Art. 135 § 2 kp umożliwia bowiem przedłużenie okresu rozliczeniowego w równoważnym systemie czasu pracy do 3 miesięcy, jeśli zachodzą ku temu szczególnie uzasadnione przypadki.
Wprowadzenie dłuższego okresu rozliczeniowego dopuszczalne jest także na podstawie art. 129 § 2 kp w brzmieniu wprowadzonym przez art. 1 pkt 1 Ustawy z 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy — Kodeks pracy oraz ustawy o związkach zawodowych, który obowiązuje od 23 sierpnia 2013 r. Jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy w każdym systemie czasu pracy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.
Ponadto instytucje kultury korzystać mogą (i mogły także przed 23 sierpnia 2013 r.) ze specjalnego przepisu – art. 26b ust. 2 Ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: ustawa o działalności kulturalnej). Przepis ten pozwala na ustalenie przedłużonego okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy, jeśli jest to podyktowane przyczynami dotyczącymi organizacji pracy i pod warunkiem przestrzegania ogólnych zasad dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników.
Każdy ze wskazanych w odpowiedzi przepisów podaje nieco inne przyczyny uzasadniające wprowadzenie np. 6-miesięcznego okresu rozliczeniowego.
I tak, na podstawie art. 129 § 2 kp jest to możliwe, gdy wystąpi co najmniej jedna z następujących przesłanek:
Natomiast art. 26b ust. 2 ustawy o działalności kulturalnej wymaga jedynie spełnienia przesłanki wymienionej w ostatnim punkcie. Warunki uzasadniające korzystanie z np. 6- lub 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego są spełnione zwłaszcza w instytucjach:
Wprowadzenia długiego okresu rozliczeniowego nie może uzasadniać jedynie chęć ułatwienia sobie rozliczania czasu pracy albo prośby pracowników tego dotyczące. W tych instytucjach, gdzie pracownicy świadczą pracę w stałych godzinach i nie ma dodatkowych imprez wymagających pracy także w soboty i niedziele, np. w małych gminnych bibliotekach, nie można w ten sposób uzasadnić potrzeby wprowadzenia 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego.
Wprowadzenie np. 6-miesięcznego okresu rozliczeniowego nie zwalnia pracodawcy z obowiązku przestrzegania wszystkich zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Chodzi tu zwłaszcza to obowiązek udzielania pracownikom dobowych i tygodniowych odpoczynków (art. 132–133 kp), zakazu rozpoczynania pracy dwa razy w jednej dobie (poza wyjątkiem wskazanym w art. 1401 § 4 kp), a także limitu godzin pracy w jednym tygodniu (art. 131 § 1 kp).
Należy pamiętać, że to dyrektor instytucji, jako osoba zarządzająca nią i wykonująca obowiązki pracodawcy, podejmuje decyzję o wprowadzeniu przedłużonego — np. do 6 miesięcy — okresu rozliczeniowego na podstawie własnej oceny spełnienia przesłanek wskazanych w przepisach. Podlega to oczywiście kontroli Państwowej Inspekcji Pracy.